Wat te doen aan overprikkeling
Wat is overprikkeling eigenlijk?
In onze drukke, altijd verbonden wereld hoor je steeds vaker het woord overprikkeling. Mensen zeggen dat ze "overprikkeld" zijn na een dag op kantoor, een drukke verjaardag of zelfs na een middag winkelen. Maar wat betekent overprikkeling nu eigenlijk? En waarom lijkt het alsof steeds meer mensen er last van hebben?
Wat zijn prikkels?
Om te begrijpen wat overprikkeling is, moeten we eerst kijken naar de verschillende prikkels
-
Geluiden, zoals pratende mensen of verkeer
-
Beelden, zoals felle lichten of drukke ruimtes
-
Geuren, zoals parfum of etensluchten
-
Tastprikkels, zoals kleding op je huid
-
Emoties en sociale interactie
Wanneer spreken we van overprikkeling?
Overprikkeling ontstaat wanneer er meer prikkels binnenkomen dan je brein kan verwerken. Het systeem raakt als het ware "vol", en dan krijg je lichamelijke en mentale signalen dat het genoeg is geweest. Iedereen heeft een grens, maar die ligt voor de een veel lager dan voor de ander.
De symptomen verschillen per persoon, maar veelvoorkomende signalen zijn:
-
Vermoeidheid of zelfs uitputting
-
Hoofdpijn of een "vol hoofd"
-
Prikkelbaarheid of kort lontje
-
Concentratieproblemen
-
De behoefte om je terug te trekken
-
Lichamelijke spanning, zoals een verhoogde hartslag of gespannen spieren
Wat kun je doen bij overprikkeling?
Het belangrijkste bij overprikkeling is rust nemen en zorgen dat je minder prikkels binnenkrijgt. Dit kun je doen door bijvoorbeeld:
-
Je even terug te trekken in een stille ruimte
-
Je telefoon of andere schermen uit te zetten
-
Een wandeling in de natuur te maken
-
Structuur en regelmaat aanbrengen in je dag
Langdurige overprikkeling kan leiden tot burn-outklachten, dus het is belangrijk om op tijd in te grijpen. Het helpt ook om te leren wat jouw persoonlijke "prikkelgrens" is, zodat je beter kunt voorkomen dat het misgaat.
🧠Overprikkeling bij Specifieke Doelgroepen
Kinderen, mensen met autisme & hoogsensitieve personen (HSP)
Overprikkeling komt in veel vormen voor – maar voor sommige mensen is het een dagelijkse uitdaging. In deze blog duiken we in hoe overprikkeling eruitziet bij drie veelbesproken doelgroepen: kinderen, mensen met autisme (ASS) en hoogsensitieve personen (HSP).
👶 1. Overprikkeling bij Kinderen
Oorzaken
-
Drukke, lawaaierige of chaotische omgevingen (school, kinderfeestjes).
-
Interne factoren zoals vermoeidheid, honger of stress.
-
Kinderen met gevoeliger zenuwstelsel (zoals bij autisme of ADHD).
Signalen
-
Huilen, gillen, boos worden of 'op slot gaan'.
-
Overactief of juist teruggetrokken gedrag.
-
Slecht luisteren, wiebelen, niet stil kunnen zitten.
-
"Ontploffen" of zich terugtrekken in zichzelf.
Veelvoorkomende Triggers
-
Schoolplein of supermarkt.
-
Te weinig pauzes of slaap.
-
Sterke geuren, fel licht, harde geluiden.
Wat helpt?
-
Rustige ruimte opzoeken (met zacht licht, weinig prikkels).
-
Vooruit plannen met pauzes en structuur.
-
Duidelijke dagindeling en voorspelbaarheid.
-
Sensorisch speelgoed, knuffels of wiegen kunnen kalmerend werken.
🧩 2.Overprikkeling bij Mensen met Autisme (ASS)
Oorzaken
-
Verstoorde zintuiglijke prikkelverwerking (geluiden, licht, aanraking).
-
Moeite met sociale prikkels en onvoorspelbaarheid.
-
Geen interne 'filter' → alle prikkels komen even hard binnen.
Signalen
-
Meltdown: intense uitbarsting (gillen, slaan, vluchten).
-
Shutdown: terugtrekken, stil worden, niet meer kunnen reageren.
-
Herhalend gedrag (stimming) zoals wiegen of fladderen.
-
Lichamelijke klachten: hoofdpijn, misselijkheid.
Triggers
-
Drukke ruimtes, onverwachte geluiden of lichtflitsen.
-
Veranderingen in routines of plotselinge eisen.
-
Te veel sociale interactie zonder herstelmomenten.
Wat helpt?
-
Structuur, voorspelbaarheid en heldere communicatie.
-
Rustige omgeving creëren (visuele & auditieve rust).
-
Signaleringsplan: herkennen en bijsturen van overprikkeling.
-
Hulpmiddelen: noise-cancelling koptelefoon, 'veilige plek', sensorische therapie.
🌿 3. Overprikkeling bij Hoogsensitieve Personen (HSP)
Oorzaken
-
Aangeboren gevoeliger zenuwstelsel.
-
Diepgaande verwerking van zintuiglijke én emotionele prikkels.
-
Lage tolerantie voor onrust, chaos of conflicten.
Signalen
-
Snel oververmoeid, gespannen, emotioneel of geïrriteerd.
-
Terugtrekken, moeite met grenzen bewaken.
-
Lichamelijke klachten zoals hoofdpijn of hartkloppingen.
Triggers
-
Drukke evenementen, intens geluid/licht, sociale stress.
-
Te weinig hersteltijd of te veel verantwoordelijkheden.
-
Hevige emoties of conflicten van anderen.
Wat helpt?
-
Regelmatige hersteltijd inbouwen (alleen zijn, wandelen).
-
Zelfzorg: rust, ontspanning, slaap, gezonde voeding.
-
Grenzen leren bewaken en aangeven.
-
Cognitieve coping: stress herstructureren, emoties reguleren.
-
Rustige werkplekken, natuurmomenten, kalmerende gewoontes.
Tot slot
Overprikkeling is geen modewoord, maar een serieus signaal van je lichaam dat je toe bent aan rust. Door je eigen grenzen te leren kennen, kun je beter voor jezelf zorgen – zeker in een wereld die vaak veel van ons vraagt.
Advies: Neem op tijd je rust en vakantie. Ga tijdens je vrije weekenden en vakanties vooral de natuur in of zoek de rust in een natuurhuisje of huur een camper en ga lekker toeren in groene gebieden.
